Demonetization 7 Years: నోట్ల రద్దుకు 7 ఏళ్లు.. ఈ ఏడాది రూ.2000 రద్దు వరకు సాగిన ప్రయాణం ఇది

Demonetization 7 Years: ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ 8 నవంబర్ 2016 ఆ రోజు రాత్రి 8 గంటలకు దూరదర్శన్‌లో ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ వచ్చి, ఈ రోజు అర్ధరాత్రి 12 గంటల నుండి దేశంలో 500 మరియు 1000 రూపాయల నోట్లను నిషేధిస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. అదే సమయంలో కొత్త 500, 2000 రూపాయల నోట్లను కూడా అందుబాటులోకి తీసుకురానున్నట్టు ప్రధాని మోడీ ప్రకటించారు. ఈ డీమోనిటైజేషన్ వార్త వచ్చిన వెంటనే దేశంలో చాలా గందరగోళం ఏర్పడింది. దాని ప్రభావంతో సామాన్య ప్రజల నుండి ప్రత్యేక వ్యక్తుల వరకు ప్రతి ఒక్కరూ ప్రభావితమయ్యారు. దీనికి సంబంధించిన సంఘటనలు దేశవిదేశాల్లో నెలల తరబడి ప్రధానాంశాలలో భాగంగా కొనసాగాయి. ఈరోజు 8 నవంబర్ 2023 నాటికి దేశంలో నోట్ల రద్దు జరిగి 7 సంవత్సరాలు పూర్తయ్యాయి.

తొలిసారిగా 2000 కొత్త నోట్లు
ప్రధాని మోడీ ప్రకటన తర్వాత భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ రూ. 500, రూ. 2000 నోట్లను ‘మహాత్మా గాంధీ కొత్త సిరీస్ నోట్స్’గా ప్రవేశపెట్టింది. దేశంలో తొలిసారిగా 2000 రూపాయల నోటును ప్రవేశపెట్టారు. ఈ పింక్ కలర్ నోటును ప్రవేశపెట్టడం వెనుక కారణం ఏమిటంటే.. ఈ నోటు ప్రధానంగా పెద్ద లావాదేవీలకు ఉపయోగపడుతుందని, ప్రజలకు సౌకర్యంగా ఉంటుందని ప్రభుత్వం వాదించింది.

నోట్ల రద్దు వెనుక మోడీ ప్రభుత్వం కారణం ఏమిటి?
దేశంలో నల్లధనాన్ని అరికట్టేందుకు రూ.500, రూ.1000 నకిలీ నోట్లను నియంత్రించేందుకు ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నట్లు కేంద్ర ప్రభుత్వం తెలిపింది. అలాగే, ఉగ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా నకిలీ నోట్లను నిరోధించడానికి ఈ చర్య ప్రభుత్వానికి ఆయుధంగా మారుతుంది. 2011 నుంచి 2016 మధ్య కాలంలో దేశంలోని అన్ని రకాల నోట్ల సరఫరా 40 శాతం పెరిగిందని ప్రధాని మోదీ అధికారిక ప్రకటన తర్వాత అప్పటి రిజర్వ్ బ్యాంక్ గవర్నర్ ఉర్జిత్ పటేల్, ఆర్థిక వ్యవహారాల కార్యదర్శి శక్తికాంత దాస్ తెలిపారు. ఇందులో రూ.500, రూ.1000 నకిలీ నోట్లు ఈ కాలంలో వరుసగా 76 శాతం, 109 శాతం పెరిగాయి. ఈ నకిలీ నగదు భారతదేశానికి వ్యతిరేకంగా ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలకు ఉపయోగించబడుతోంది. అందుకే నోట్లను చెలామణి నుండి తొలగించాలని ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయం సరైనది.

మే 19, 2023న రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా గవర్నర్ శక్తికాంత దాస్ అకస్మాత్తుగా రూ.2000 నోటును చెలామణి నుండి తొలగిస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. ఈ వార్తతో, ప్రజలు నవంబర్ 8, 2016 న మోడీ ప్రభుత్వం నోట్ల రద్దును గుర్తు చేసుకున్నారు. ఈ దశను మినీ డీమోనిటైజేషన్ అని కూడా పిలుస్తారు. అయితే, RBI దేశంలోని ప్రజలకు మే 23 నుండి సెప్టెంబర్ 30 మధ్య సమయం ఇచ్చింది. ఈ సమయంలో వారు ఏదైనా బ్యాంకుకు వెళ్లి రూ. 2000 నోట్లను డిపాజిట్ చేయడానికి.. మార్చుకునే సదుపాయాన్ని కల్పించారు. రూ.2000 నోట్లను మార్చుకునేందుకు గడువు సెప్టెంబర్ 30తో ముగిసిన తర్వాత సెంట్రల్ బ్యాంక్ తన గడువును 7 అక్టోబర్ 2023 వరకు పొడిగించింది. దీని తర్వాత కూడా కొన్ని కారణాల వల్ల రూ.2000 నోట్లను డిపాజిట్ చేయలేని వారు ఆర్‌బీఐలోని 19 ప్రాంతీయ కార్యాలయాలను సందర్శించి లేదా ఇండియన్ పోస్ట్ ద్వారా నోట్లను డిపాజిట్ చేసుకునే వెసులుబాటును కల్పిస్తున్నారు.

డీమోనిటైజేషన్ నిర్ణయంతో ప్రభుత్వం ఒక్క దెబ్బతో దేశంలోని 86 శాతం కరెన్సీని చెలామణి నుండి తీసివేసింది. ప్రజలు తమ వద్ద ఉన్న పాత నోట్లను మార్చుకునేందుకు కొత్త నోట్లను తీసుకోవడానికి బ్యాంకుల వెలుపల క్యూలో నిలబడడం తప్ప మరో మార్గం లేకుండా పోయింది. మీడియా నివేదికల ప్రకారం, 2016 నోట్ల రద్దు సమయంలో బ్యాంకుల వెలుపల క్యూలలో మొత్తం 100 మంది మరణించారు. దీని ఆధారంగా ప్రతిపక్షాలు ప్రభుత్వంపై తీవ్రంగా దాడి చేశాయి. ఈ చర్య తప్పు .. ప్రభుత్వం ఏకపక్షంగా వ్యవహరిస్తోందని పేర్కొంది. దేశ ప్రజలు తమ ఆందోళనలను లేవనెత్తారు. అయితే ఈ నిర్ణయంలో కేంద్ర ప్రభుత్వానికి మద్దతు ఇచ్చారు. నల్లధనం, నకిలీ నోట్లపై ఈ పోరాటానికి వ్యతిరేకంగా తాము ప్రభుత్వంతో ఉన్నామని చెప్పారు.

2016 డిమోనిటైజేషన్ తర్వాత ప్రజలు తమ వద్ద ఉన్న 500, 1000 రూపాయల నోట్లను మార్చడానికి, వారి ఖాతాలలో డిపాజిట్ చేయడానికి బ్యాంకులను ఆశ్రయించాల్సి వచ్చింది. నోట్ల డిపాజిట్, మార్పిడికి ప్రభుత్వం కొన్ని పరిమితులు విధించడంతో ప్రజలు తమ వద్ద ఉన్న డబ్బును బ్యాంకులకు అందజేసేందుకు తీవ్ర ఇబ్బందులు పడాల్సి వచ్చింది. ఈ సమయంలో ప్రతి రోజు మీడియా బ్యాంకుల వెలుపల భారీ క్యూలతో నిండిపోయిన వార్తలను నివేదించింది. అదే సమయంలో లైన్లలో నిరీక్షిస్తూ కొంత మంది ప్రాణాలు కోల్పోయినట్లు కూడా పలు నివేదికలు వచ్చాయి. అయితే, కేంద్ర ప్రభుత్వం తరపున, ఆర్థిక శాఖ సహాయ మంత్రి పంకజ్ చౌదరి ఈ ఏడాది మార్చిలో పార్లమెంటులో టిఎంసి ఎంపి అబిర్ రంజన్ బిస్వాస్ ప్రశ్నకు సమాధానంగా మాట్లాడుతూ, ఎంత మంది మరణించారనే దానిపై ప్రభుత్వం వద్ద ఎటువంటి డేటా లేదు. ఆశ్చర్యకరమైన విషయం ఏమిటంటే 2016 డిసెంబర్ లో అప్పటి ఆర్థిక మంత్రి అరుణ్ జైట్లీ నోట్ల రద్దు సమయంలో ఒక ఖాతాదారుడు, ముగ్గురు బ్యాంకు సిబ్బందితో సహా 4 మంది మరణించారని పార్లమెంట్‌లోనే తెలియజేసింది. మృతుల కుటుంబాలకు రూ.44,06869 పరిహారం అందించారు.

కేంద్ర ప్రభుత్వం తీసుకున్న 2016 నోట్ల రద్దు నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా సుప్రీంకోర్టులో అనేక పిటిషన్లు దాఖలయ్యాయి. 7 సంవత్సరాల పాటు వివిధ విషయాలపై సుప్రీంకోర్టులో కేసులు నడిచాయి. అయితే, జనవరి 2023లో, సుప్రీంకోర్టు తన తీర్పును వెలువరించింది. 2016లో 500, 1000 రూపాయల సిరీస్ నోట్లను రద్దు చేస్తూ కేంద్ర ప్రభుత్వం తీసుకున్న నిర్ణయం అన్యాయంగా పరిగణించబడదని పేర్కొంది.

2016 డీమోనిటైజేషన్ – 2023 మినీ డీమోనిటైజేషన్ మధ్య వ్యత్యాసం
* నవంబర్ 8, 2016 నాటి డీమోనిటైజేషన్, ఈ సంవత్సరం మే 19, 2023 నాటి రూ.2000 నోట్ల మినీ డీమోనిటైజేషన్ మధ్య చాలా తేడాలు ఉన్నాయి.
* 2016 సంవత్సరంలో రూ. 500, రూ. 1000 నోట్ల చట్టబద్ధత డీమోనిటైజేషన్ ప్రకటన రాత్రికి ముగిసింది. అయితే రూ. 2000 నోటు ఇప్పటికీ చట్టబద్ధమైన టెండర్‌గా మిగిలిపోయింది.
* 2016లో రద్దు చేసిన నోట్లే భారతదేశంలో అప్పటి కరెన్సీలో 86 శాతం ఉన్నాయి. అయితే, మే 2023లో నిలిపివేయబడిన రూ.2000 నోట్లు దేశంలో చలామణిలో ఉన్న మొత్తం కరెన్సీలో 11 శాతం మాత్రమే.
* 2016 సంవత్సరంలో దాదాపు 21 బిలియన్ల రూ.500, రూ.1000 నోట్లు మార్పిడి లేదా డిపాజిట్ చేయబడ్డాయి. 2023లో ఇప్పటివరకు కేవలం 1.78 బిలియన్ రూపాయల 2000 నోట్లు మాత్రమే డిపాజిట్ చేయబడ్డాయి. కరెన్సీ పరిమాణంలో ఇంత భారీ వ్యత్యాసం రెండు రకాల నిర్ణయాలను విభిన్నంగా అందిస్తుంది.
* 2016లో రూ.500, రూ.1000 నోట్లను మార్చుకునేందుకు మొత్తం 52 రోజుల గడువు ఇచ్చారు. ఈసారి రూ.2000 నోట్లను మార్చుకునేందుకు దాదాపు 140 రోజుల సమయం ఇచ్చారు. ఇప్పుడు కూడా మిగిలిన వ్యక్తులు 2000 రూపాయల నోట్లను ఆర్‌బిఐలో డిపాజిట్ చేయవచ్చు లేదా మార్చుకోవచ్చు.